Επανασύνδεση μέσα σε ένα κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο
Άννα Κύνθια Μπουσδούκου
«Εδώ και χρόνια, ο γαλλικός λαός αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε δύο οράματα για το μέλλον. Το ένα όραμα αντιπροσωπεύει την αταξία και την αδικία, ενώ το άλλο (...) ευνοεί λίγους εκλεκτούς έναντι της πλειοψηφίας», δήλωσε η Μαρίν Λεπέν, μέλος του ακροδεξιού κόμματος Εθνική Συσπείρωση (Rassemblement National), όταν προκρίθηκε για να συμμετάσχει στον δεύτερο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών εναντίον του Εμανουέλ Μακρόν, τον Απρίλιο του 2022.
Στην άλλη πλευρά του πλανήτη, κατά την ορκωμοσία του ως Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών τον Ιανουάριο του 2017, ο Ντόναλντ Τραμπ επισήμανε την ύπαρξη δύο ανταγωνιστικών παρατάξεων στην Αμερική, χρησιμοποιώντας τη φράση «εμείς και αυτοί». «Οι νίκες τους δεν έχουν μεταφραστεί σε νίκες για εσάς...Οι θρίαμβοί τους δεν ήταν δικοί σας θρίαμβοι», τόνισε ο Τραμπ. [1]
Τέσσερα χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής συγκέντρωσης για την επανεκλογή του το 2020, ο Ντόναλντ Τραμπ αναφέρθηκε στον αντίπαλό του, τον υποψήφιο Τζο Μπάιντεν, ως «Sleepy Joe» (κοιμήση Τζο). Ανταπαντώντας, ο Μπάιντεν αποκάλεσε τον Τραμπ «κλόουν».
Τα σχόλια αυτά παρακολουθήθηκαν από εκατομμύρια ψηφοφόρους, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε μία έντονη, διχαστική πολιτική ρητορική. Σε έναν κόσμο που βρίσκεται αντιμέτωπος με πιεστικές προκλήσεις, όπως η οικονομική αναταραχή, οι κοινωνικές αδικίες και ο πόλεμος, η πολιτική θα πρέπει να παρέχει άμεσα βιώσιμες λύσεις. Σε τελική ανάλυση, όχι μόνο δεν αποδίδει η πολιτική, αλλά φαίνεται ότι η πολιτική πόλωση στον δημόσιο διάλογο έχει βγει εκτός ελέγχου και μετατρέπεται σε βαθιά προσωπική υπόθεση.
Οπτικοποίηση της πόλωσης σε 28 χώρες απο το Edelman Trust Barometer Report για το 2023. Όσο περισσότερο διχασμένη (divided) και με αγεφύρωτα χάσματα (entrenched) είναι μια χώρα, τόσο πιο πολωμένη είναι (severely polarized).
Μεταξύ άλλων, αυτό το φαινόμενο αποτέλεσε το βασικό θέμα συζήτησης των Διαλόγων του ΙΣΝ που έλαβαν χώρα την Τετάρτη, 21 Ιούνιου, ώς εναρκτήριο δρώμενο του SNF Nostos Conference 2023, με θέμα τη Ψυχική Υγεία.
Οι ηγέτες μας έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Το κίνητρό τους είναι το πώς να κερδίσουν περισσότερες ψήφους ή χρήματα. Και για να το πετύχουν αυτό δημιουργούν συγκρούσεις. Αν οι ηγέτες μας συμμετείχαν πιο υπεύθυνα στη δημοκρατία θα μετριάζονταν αυτές οι συγκρούσεις.
Lilliana Mason, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο SNF Agora Institute του Πανεπιστημίου Johns Hopkins
Η πόλωση, η οποία προκύπτει όταν ο πολιτικός λόγος «ενθαρρύνει ισχυρούς κομματικούς ή ιδεολογικούς διαχωρισμούς (...) μέσω της διάκρισης ανάμεσα σε “εμάς” και “αυτούς”», παίζει καθοριστικό ρόλο στην πολιτική ρητορική, όπως προκύπτει από την πρόσφατη έρευνα του iMEdD Lab σε συνεργασία με το Datalab του ΑΠΘ και το ChatGPT. Επιπλέον, επηρεάζει την αντίληψη των πολιτών για την πολιτική, διαμορφώνοντας καθοριστικά τις ηθικές τους αντιλήψεις.
«Πολλές διαταραχές μετατραυματικού στρες έχουν ηθικές αιτίες», είπε ο Peter Ditto, Καθηγητής Ψυχολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της California, Irvine, στην ίδια συζήτηση.
Όταν νιώθουμε ότι η άλλη πλευρά κάνει κάτι το ηθικά προσβλητικό το οποίο μας προκαλεί θυμό, άγχος και πολύ συχνά φόβο, ειδικά όταν βρίσκεται στην εξουσία, τότε συνειδητοποιούμε τις συνδέσεις μεταξύ του πολιτικού και του προσωπικού.
Peter Ditto, Καθηγητής Ψυχολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της California, Irvine
Έρευνα (2016-2022) από το Pew Research Center, που δείχνει πώς έχουν μεταβληθεί οι πολιτικές συζητήσεις μεταξύ Αμερικανών με αντίθετες απόψεις απο «ενδιαφέρουσες και ενημερωτικές» (“interesting and informative”) σε «αγχωτικές και απογοητευτικές» (“stressful and frustrating”).
Περισσότερες στατιστικές φαίνεται να υποστηρίζουν αυτό το επιχείρημα. Σύμφωνα με την έρευνα της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας (American Psychological Association) για το άγχος στην Αμερική που διεξήχθη πέρυσι (2022), το 66% των ερωτηθέντων προσδιόρισε το σημερινό πολιτικό κλίμα ως σημαντική πηγή άγχους στη ζωή τους, ενώ το 60% ανέφερε άγχος λόγω του κοινωνικού διχασμού.
Οπτικοποίηση των αποτελεσμάτων του Stress in America Survey για το 2022 και συγκεριμένα του άγχους που βιώνουν οι Αμερικανοί λόγω του πολιτικού κλίματος και του κοινωνικού διχασμού.
Hahrie Han, Διευθύντρια του SNF Agora Institute στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, επίσης έκανε μια παρέμβαση κατά τη διάρκεια των Διαλόγων, προσδίδοντας μια νέα διάσταση στο θέμα.
Είναι άραγε η πόλωση το ίδιο το πρόβλημα ή απλώς το σύμπτωμα ενός μεγαλύτερου προβλήματος; Κάποιοι από εσάς μπορεί να εκπλαγείτε εάν μάθετε πως το 1950 η Αμερικανική Ένωση Πολιτικής Επιστήμης δημοσίευσε μία αναφορά λέγοντας πως η Αμερικανική πολιτική ήταν καταδικασμένη επειδή δεν υπήρχε αρκετή πόλωση. Mε άλλα λόγια ανησυχούσαν ότι δεν υπήρχε αρκετή πόλωση στην Αμερική γιατί θεωρούσαν ότι η διαφωνία και το debate ήταν απαραίτητα συστατικά μια υγιούς δημοκρατίας.
Hahrie Han, Διευθύντρια του SNF Agora Institute στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins
«Ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται ο πολιτικός διάλογος σήμερα μας κάνει να αισθανόμαστε θυμό, ανασφάλεια, ακόμα και φόβο. Μας κάνει συχνά να νιώθουμε αποκομμένοι, χωρίς καμία πρόσβαση και ταυτόχρονα σαν να είμαστε θεατές ενός ντέρμπυ μεταξύ ανθρώπων που μάχονται για την νίκη», υπογράμμισε η Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου, Διευθύνουσα Σύμβουλος του iMEdD, Εκτελεστική Διευθύντρια των Διαλόγων του ΙΣΝ και δημοσιογράφος, η οποία συντόνισε τη συζήτηση
Το κοινό είχε επίσης την ευκαιρία να απαντήσει σε σχετικές ερωτήσεις κατά τη διάρκεια μιας ζωντανής δημοσκόπησης, η οποία αντανακλούσε τα βασικά ζητήματα που έθιξαν οι ομιλητές. Για παράδειγμα, το 95% των ερωτηθέντων απάντησε «ναι» στην ερώτηση «Έχετε νιώσει ποτέ θυμωμένος εξαιτίας της πολιτικής;», ενώ το 68% των ερωτηθέντων απάντησε «ναι» στην ερώτηση «Θέλετε να ζήσετε σε έναν κόσμο χωρίς πόλωση?" [2]
Σε ένα περιβάλλον όπου η πολιτική πόλωση δεν επηρεάζει μόνο τις ιδέες μας, αλλά και την ψυχολογία μας, την αίσθηση του ανήκειν και, κατά συνέπεια, την ψυχική μας υγεία, τότε πώς επηρεάζονται οι δημοκρατίες μας; Την πρώτη ημέρα του SNF Nostos, με επίκεντρο την Ψυχική Υγεία, οι Διάλογοι του ΙΣΝ, μια πρωτοβουλία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), ανέδειξαν τα πολιτικοκοινωνικά ζητήματα και τις προκλήσεις που ανακύπτουν από την επίδραση του πολωτικού δημόσιου λόγου στην ψυχική υγεία των πολιτών και εν τέλει στην δημοκρατία. Η συζήτηση έλαβε χώρα σε συνεργασία με το SNF Agora Institute του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.
[1] The Time Magazine, 20 Ιανουαρίου, 2017.
[2] 140 άνθρωποι που παρευρίσκονταν στο κοινό, συμμετείχαν σε αυτή τη δημοσκόπηση.
Η Hahrie Han για τη σχέση μεταξύ πόλωσης και ψυχικής υγείας
Ο Peter Ditto για την έννοια της δυσαρέσκειας
Η Lilliana Mason για την πόλωση και τη διάκριση ανάμεσα σε “εμάς” και “αυτούς”
Τους Διαλόγους του ΙΣΝ επιμελείται και συντονίζει η Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου και υλοποιούνται με τη δημοσιογραφική επιμέλεια του μη κερδοσκοπικού δημοσιογραφικού οργανισμού iMEdD (incubator for Media Education and Development)