ΑΠΟΨΕΙΣ
Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου
10 Ιανουαρίου 2022
Η συνεχιζόμενη πανδημία της COVID-19 αποκάλυψε πολλούς αδύναμους κρίκους σε διάφορες πτυχές της κοινωνίας μας, καθώς και της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Πολλά είναι αυτά που τέθηκαν υπό δοκιμασία και δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων υπό αυτές τις συνθήκες, όπως η ευρωστία των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, η ισότητα της πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας, η υγειονομική και ψηφιακή παιδεία των πολιτών, η σχέση ανάμεσα στην επιστήμη και στην πολιτική, η πολυμέρεια και ο παγκόσμιος συντονισμός. Το αποτέλεσμα ήταν η υπερβολική θνησιμότητα και η δυστυχία, καθώς και μία παρατεταμένη πανδημία με βαθιές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Για το υπόλοιπο αυτής της πανδημίας, αλλά και για την επόμενη μέρα, είναι εξαιρετικά σημαντικό να κάνουμε έναν απολογισμό του τι συνέβη, και να εστιάσουμε την προσοχή μας στο πώς θα ξαναχτίσουμε τις κοινωνίες μας με τρόπους που να αντιμετωπίζουν αυτές τις αδυναμίες. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι το μέλλον μας επιφυλάσσει περισσότερες πανδημίες, μαζί με άλλες παγκόσμιες κρίσεις που θα προκύψουν από την κλιματική αλλαγή. Απαιτείται επειγόντως ετοιμότητα.
Ένα από τα σημαντικότερα διδάγματα από αυτή την πανδημία θα πρέπει να είναι το ζήτημα της ισότιμης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και της ισότητας ευρύτερα. Η πανδημία επηρέασε δυσανάλογα τους ανθρώπους στις χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Παρά το γεγονός ότι το δικαίωμα στην υγειονομική περίθαλψη αποτελεί οικουμενικό ανθρώπινο δικαίωμα, κατοχυρωμένο από τη νομοθεσία στις περισσότερες χώρες, εξακολουθεί να παρατηρείται μία αργή υλοποίηση αυτού του δικαιώματος στην πράξη. Είναι αποδεδειγμένο ότι η υγεία έχει πολλούς κοινωνικούς προσδιοριστικούς παράγοντες και ότι οι επιπτώσεις τους μπορούν πράγματι να μετρηθούν. Μονάχα ο ταχυδρομικός κώδικας της διεύθυνσης ενός ανθρώπου μπορεί να προσφέρει μία αρκετά καλή εκτίμηση του προσδόκιμου ζωής του. Οι διαφορετικοί ταχυδρομικοί κώδικες αντιπροσωπεύουν διαφορές στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση, στα επίπεδα εκπαίδευσης, στην υγειονομική παιδεία και στην πρόσβαση στην περίθαλψη, και οι διαφορές αυτές αντικατοπτρίζονται στη συνέχεια σαφώς στην ποιότητα της υγείας του ατόμου. Με τις ισχυρές δυνατότητες που παρέχουν οι επιστημονικές και οι τεχνολογικές εξελίξεις, θα πρέπει να στοχεύσουμε στη μείωση αυτών των διαφορών και να διασφαλίσουμε ότι το δικαίωμα στην υγεία θα μπορεί να ασκείται ουσιαστικά από όλους τους ανθρώπους. Η ενίσχυση των συστημάτων υγείας με επενδύσεις στις υποδομές και στους ανθρώπους που τις καθιστούν ικανές να αποδώσουν θα πρέπει να αποτελέσει βασική προτεραιότητα. Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει την έμφαση στην πρόληψη και στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, τομείς που παραμελούνται συστηματικά από τα συστήματα υγείας στις περισσότερες χώρες.
Οι εξελίξεις στον τομέα της ψηφιακής υγείας θα διαδραματίσουν σίγουρα ρόλο στην παροχή και στην ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και στην ενίσχυση των συστημάτων υγείας. Έχουμε δει ήδη αρκετά σημάδια αυτού του γεγονότος κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μαζί με τα πολλά ηθικά και πολιτικά ζητήματα που φέρνει η ψηφιοποίηση στην υγεία. Αυτές οι προκλήσεις ξεπερνούν κατά πολύ τις πιο γνωστές ανησυχίες σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων, και αφορούν θέματα πρόσβασης, διακρίσεων και υπευθυνότητας. Τα ψηφιακά εργαλεία υγείας θα πρέπει αναπτυχθούν και να χρησιμοποιηθούν με στόχο την ισότιμη πρόσβαση στην υγεία. Οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν είναι ουδέτερες. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να σχεδιάζονται (και να αναπτύσσονται) με βάση αυτό που απαιτεί το ανθρώπινο δικαίωμα στην υγεία. Η ψηφιοποίηση μπορεί να γίνει ένας νέος καθοριστικός παράγοντας της υγείας. Σε ένα ουτοπικό σενάριο, όσοι έχουν ψηφιακή πρόσβαση και ψηφιακή παιδεία, θα έχουν καλύτερη πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας, ή, σε ένα δυστοπικό σενάριο, οι αλγοριθμικές αποφάσεις στην υγειονομική περίθαλψη θα αναπαράγουν τις υπάρχουσες προκαταλήψεις, επιδεινώνοντας τις ανισότητες στην υγεία.
Σε μια θετική σημείωση, μπορούμε να επιλέξουμε την υλοποίηση ενός πιο θετικού σεναρίου. Είναι ζήτημα πολιτικής και αστικής επιλογής. Χρειαζόμαστε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να συμβάλλουν στη διασφάλιση του δικαιώματος στην υγεία για όλους. Πρέπει επίσης να διασφαλίσουμε ότι η υγεία, μολονότι αποτελεί ατομικό δικαίωμα, θα γίνεται επίσης αντιληπτή και ως κοινό αγαθό. Σε αυτή την πανδημία είδαμε πόσο συνδεδεμένοι είμαστε μεταξύ μας, και πόσο εξαρτάται ο καθένας μας από την υγεία των άλλων. Μπορούμε συλλογικά να επαναπροσδιορίσουμε και να επιτύχουμε την υγεία για όλους.
Η Έφη Βαγενά συμμετείχε στη συζήτηση με θέμα «Υγεία»